Thành công không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên hay một phép màu bí ẩn. Đó là kết quả của một quá trình có chủ đích, được xây dựng dựa trên khoa học, nguyên nhân và kết quả. Trong một thế giới nơi hàng nghìn khóa học trực tuyến và bằng cấp đại học hứa hẹn mang lại thành công, điều đáng ngạc nhiên là hai người tiếp cận cùng một thông tin lại có thể đạt được những kết quả hoàn toàn trái ngược – một người đạt được thành công vang dội, người còn lại thất bại thảm hại. Vậy, yếu tố then chốt nào tạo nên sự khác biệt đáng kể này? Sam Ovens, người đã dành sáu năm để giải mã tư duy của các tỷ phú và những người cực kỳ thành công, tin rằng câu trả lời nằm ở “trí óc Full-Stack” – một cấu trúc tư duy được xây dựng vững chắc ở mọi lớp và mọi mối liên hệ.
Sam Ovens, từ vị trí một người sống trong nhà để xe của bố mẹ, không bằng đại học và không tiền bạc, đã xây dựng công ty Consulting.com đạt doanh thu 30 triệu đô la mỗi năm chỉ trong khoảng năm đến sáu năm. Thành công này không đến từ vận may mà từ việc áp dụng những hành động cụ thể, được định hướng bởi một tư duy đã được “kỹ thuật ngược” từ những người thành công nhất. Mục tiêu của ông không chỉ là tái tạo tư duy đó trong chính mình mà còn chia sẻ những phát hiện này để bất kỳ ai cũng có thể cải thiện các quyết định, sự đánh đổi và hành động hàng ngày, từ đó nâng cao thành công trong cuộc sống và kinh doanh.
Vấn Đề Với Giáo Dục Truyền Thống: Sự Phân Mảnh Và Thiếu Nền Tảng
Hầu hết các trường đại học và khóa học trực tuyến sử dụng một hệ thống giáo dục tuyến tính, giống như dây chuyền lắp ráp. Học viên tiếp nhận thông tin không được cá nhân hóa và được kỳ vọng sẽ đạt được kết quả trong thế giới thực. Hệ thống này chủ yếu tập trung vào khía cạnh thông tin, với niềm tin rằng nếu mọi người học cùng một thông tin, họ sẽ đạt được cùng một kết quả. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy những kết quả rất khác nhau, bởi vì chúng ta chưa bao giờ thực sự nhìn sâu vào bên trong trí óc của những người thành công và cách nó hoạt động.
Hệ thống giáo dục truyền thống thường tạo ra những con người “rập khuôn” (cookie-cutter humans) mà không có linh hồn hay sự độc đáo. Họ chỉ được dạy một kỹ năng cụ thể như bán hàng hay marketing, điều này tạo ra những doanh nhân thiếu hiểu biết, không nắm được toàn bộ bức tranh lớn. Những người lao động chỉ có một kỹ năng duy nhất này dễ dàng bị “nuốt chửng” trong môi trường kinh doanh đầy cạnh tranh.
Consulting.com tiếp cận giáo dục một cách khác biệt. Họ sử dụng một hệ thống giáo dục phi tuyến tính, giống như quá trình cộng sinh của tự nhiên. Họ cung cấp một môi trường, các “khối xây dựng” thông tin, tái lập trình tâm trí, ứng dụng thực tế và phản hồi để học viên có thể tối ưu hóa và đạt được các mục tiêu trong cuộc sống. Mục tiêu là tạo ra những “người tư duy hành động” (thinker doers) và những “doanh nhân đa năng” (polymath entrepreneurs) – những người đa lĩnh vực, có sức mạnh của 30 người trong một.
Khái Niệm “Tư Duy Full-Stack”: Một Hệ Điều Hành Toàn Diện Cho Thành Công
Để minh họa, Sam Ovens ví trí óc con người như một hệ điều hành máy tính (Windows hoặc Mac). Trên hệ điều hành đó, chúng ta có thể cài đặt các ứng dụng phần mềm (Microsoft Word, Keynote) và tạo các tệp trong đó. Vấn đề phát sinh khi mọi người cố gắng cài đặt một ứng dụng phần mềm (ví dụ: kỹ năng chạy quảng cáo Facebook) trên một hệ điều hành tồi tệ, lỗi thời, thiếu bộ nhớ RAM và không gian ổ cứng. Ứng dụng đó sẽ chạy rất kém hiệu quả, không ổn định và thậm chí không thể hoạt động được. Điều này tương tự như việc cố gắng học các quy trình hoặc kỹ năng cụ thể khi nền tảng tư duy còn yếu kém.
Tương tự như vậy, việc xây dựng một ngôi nhà lộng lẫy, trị giá hàng triệu đô la, với thiết kế tinh xảo nhất nhưng lại đặt trên nền cát sẽ khiến ngôi nhà đó đổ sập và trở nên vô dụng. Hầu hết mọi người chỉ tập trung vào “ngôi nhà” (các kỹ năng và quy trình) mà bỏ qua các “nền móng” bên dưới.
Trí óc tỷ phú là một trí óc “full-stack”, được xây dựng vững chắc ở mọi lớp và mọi mối liên hệ, thay vì chỉ tập trung vào một phần. Nếu bạn chỉ có một phần tốt được cài đặt trên một nền tảng mục nát, phần đó cũng sẽ mục nát theo.
Sam Ovens đã chia cấu trúc trí óc này thành năm lớp chính, từ nền tảng nhất đến cấp độ bề mặt:
- Nhận thức Tinh thần (Mental Awareness)
- Nhận thức Lý trí (Mental Cognition)
- Nguyên tắc Kinh doanh (Business Principles)
- Các lĩnh vực Kinh doanh (Business Disciplines)
- Quy trình và Công cụ (Business Processes)
Mỗi lớp phía trên đều thừa hưởng mọi thứ từ các lớp bên dưới nó. Điều này có nghĩa là một nền tảng vững chắc ở các lớp dưới là tối quan trọng để các lớp trên có thể hoạt động hiệu quả. Hãy cùng đi sâu vào từng lớp để hiểu rõ hơn về cách trí óc “full-stack” được xây dựng.
Phần 1: Nền tảng của Tư duy Full-Stack – Các lớp bên dưới
Phần đầu tiên và quan trọng nhất của trí óc “full-stack” nằm ở các lớp nền tảng, nơi định hình cách chúng ta nhận thức thế giới, suy nghĩ và đưa ra quyết định. Consulting.com bắt đầu công việc của mình bằng cách tập trung vào việc “tái lập trình tâm trí” để nâng cao nhận thức, nhận thức lý trí và loại bỏ ảo tưởng.
Chương 1: Lớp 1 – Nhận thức Tinh thần (Mental Awareness)
Nhận thức Tinh thần là “bộ tải khởi động” (boot loader) cho mọi thứ. Nó chịu trách nhiệm về bản sắc, hình ảnh bản thân, hệ thống niềm tin của bạn, và nhận thức về các hành động, suy nghĩ và hành vi của chính bạn. Đây là chức năng “tỉnh táo và cảnh giác” cho phép bạn nhận ra mọi thứ, xác định các khuôn mẫu, suy nghĩ hợp lý và tránh những ảo tưởng, đồng thời là khả năng tự kiểm soát và tự kỷ luật khi cảm xúc trỗi dậy.
Consulting.com bắt đầu công việc của mình ở lớp này bằng cách loại bỏ ảo tưởng, xây dựng lại bản sắc và giúp mọi người ý thức hơn về thực tế. Nếu lớp nhận thức tinh thần của bạn bị tổn hại bởi những niềm tin sai lệch, sự tự nhận thức kém, hay thói quen tiêu cực (ví dụ: mất tập trung, không thể ngồi yên để xem video dài hơn hai phút), thì dù bạn học được gì, bạn cũng sẽ gặp thất bại. Những người này sẽ gặp khó khăn ngay cả trong việc đơn giản nhất là ngồi trước máy tính để học, chứ đừng nói đến việc khởi nghiệp.
Các khía cạnh chi tiết của Nhận thức Tinh thần bao gồm:
- Chịu trách nhiệm (Taking ownership): Hiểu rằng tình huống cuộc sống của bạn là do chính bạn tạo ra, không phải do ai khác.
- Tự nhận thức (Self awareness): Trở nên ý thức hơn về con người bạn, tâm lý, hình ảnh bản thân, các thành kiến, sở thích và các khuôn mẫu hành vi của chính mình. Điều này không chỉ đơn thuần là biết mình là ai, mà là hiểu biết sâu sắc về bản thân, về những suy nghĩ, hành động, hành vi, thói quen và các khuôn mẫu lặp đi lặp lại trong cuộc sống của bạn. Khi có mức độ tự nhận thức cao hơn, bạn sẽ tập trung vào các khuôn mẫu suy nghĩ của mình thay vì chỉ các suy nghĩ đơn lẻ, giống như việc quan sát bản thân từ góc nhìn của người thứ ba, từ trên cao nhìn xuống.
- Thay đổi bản sắc của bạn (Changing your identity): Xác định bản sắc hiện tại của bạn, thiết kế một bản sắc mới và phát triển theo đó. Ví dụ, nếu bạn nghĩ “tôi không giỏi toán” hoặc “công nghệ không phải là tôi”, bạn sẽ mang niềm tin đó vào mọi việc mình làm. Ovens nhấn mạnh rằng những niềm tin này thường là ảo tưởng mà chúng ta tự tạo ra, không phải là sự thật in sâu trong DNA, và cần phải được thay đổi, đặc biệt trong thời đại hiện nay, việc nghĩ rằng “công nghệ không phải là tôi” là cực kỳ nguy hiểm.
- Biến cái vô thức thành cái có ý thức (Making the unconscious conscious): Hiểu những lý do ẩn giấu thúc đẩy các hành vi và quyết định không mong muốn của bạn.
- Nhận diện khuôn mẫu siêu nhạy (Hyper-aware pattern recognition): Nắm bắt các khuôn mẫu suy nghĩ và hành vi của chính bạn khi chúng xuất hiện và trước khi bạn phản ứng.
- Xây dựng lại hệ thống niềm tin (Rebuilding belief systems): Đánh giá mọi thứ bạn tin là đúng và xây dựng lại từ đầu. Nhiều người có những niềm tin tiêu cực như “kiếm tiền là tội lỗi” hay “kiếm tiền là xấu”. Những niềm tin này cần phải được điều chỉnh trước khi bạn có thể đạt được bất kỳ thành công nào. Ovens ví những niềm tin và bản sắc tiêu cực này như một virus trong hệ điều hành của máy tính. Nếu bạn cài đặt các ứng dụng (kỹ năng) lên trên một hệ điều hành bị nhiễm virus, virus sẽ lan truyền và ảnh hưởng đến mọi thứ.
- Nhận thức hệ thống Limbic (Limbic system awareness): Trở nên nhận thức về cảm xúc, xung động, mong muốn, động lực của bạn và cách thay đổi chúng.
- Can thiệp vòng lặp phản hồi (Feedback loop intervention): Hiểu chức năng mũ của ý thức và cách điều chỉnh nó.
- Vượt qua logic nhị phân (Transcending binary logic): Hiểu những sai sót và hạn chế của sự đối ngẫu, logic nhị phân và cách suy nghĩ phi tuyến tính.
- Tập trung như tia laze (Laser-like focus): Cách loại bỏ sự xao nhãng và tập trung cao độ trong thời gian dài theo ý muốn.
- Tự kỷ luật & kiểm soát xung động (Self-discipline & impulse control): Cách kiểm soát xung động, tuân thủ kế hoạch, hoàn thành mọi việc và không bao giờ dao động khỏi mục tiêu.
- Tính nhất quán như máy móc (Machine-like consistency): Phát triển sự kiên trì cực độ để có thể làm việc 12 giờ mỗi ngày, 6 ngày mỗi tuần, trong nhiều năm liền.
Nếu bạn có sự nhận thức kém và thiếu tự kỷ luật, bạn sẽ không thể nắm bắt được mọi thứ. Ngay cả việc ngồi trước máy tính trong một giờ để xem một video dài hơn hai phút cũng là một vấn đề đối với người có phạm vi chú ý ngắn và thói quen phá hoại.
Chương 2: Lớp 2 – Nhận thức Lý trí (Mental Cognition)
Nhận thức Lý trí là lớp thứ hai và là chức năng “điều hành” của tâm trí. Nó chịu trách nhiệm về khả năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, lập kế hoạch, lên lịch và ưu tiên mọi thứ. Lớp này tiếp nhận và xử lý tất cả các yêu cầu và thông tin liên tục đổ về tâm trí, cân nhắc tất cả các hành động có thể để xác định đóng góp của chúng vào các mục tiêu, sau đó ưu tiên chúng để thực hiện theo thứ tự quan trọng hợp lý.
Consulting.com tăng cường nhận thức lý trí trong tâm trí học viên để họ có thể tự suy nghĩ và khắc phục sự cố mà không cần hướng dẫn. Nếu bạn không giỏi giải quyết vấn đề và tư duy phản biện, sẽ không có gì thực sự hiệu quả.
Các khía cạnh chi tiết của Nhận thức Lý trí bao gồm:
- Giải quyết vấn đề (Problem solving): Xác định vấn đề, sử dụng phương pháp khoa học để giả thuyết các giải pháp, thử nghiệm và lặp lại. Vấn đề luôn phát sinh hàng ngày và liên tục trong kinh doanh. Lớp này giúp bạn khắc phục sự cố, sử dụng các mô hình tư duy khác nhau, các góc nhìn khác nhau và các phương pháp giải quyết vấn đề để xử lý hiệu quả.
- Tư duy phản biện (Critical thinking): Đặt câu hỏi về mọi thứ, suy nghĩ khách quan và độc lập để hình thành phán đoán.
- Ưu tiên (Prioritization): Thu thập và sắp xếp các mục hoặc hoạt động theo thứ tự quan trọng tương đối với nhau. Lớp này đánh giá mức độ quan trọng của các yêu cầu, cân nhắc lợi ích và rủi ro tiềm tàng, phạm vi ảnh hưởng của chúng và các yếu tố khác trong hệ thống để gán mức độ ưu tiên. Nếu một việc cực kỳ quan trọng cho sự sống còn, nó sẽ được ưu tiên thực hiện ngay lập tức. Sam Ovens nhận thấy nhiều doanh nhân thiếu lớp nhận thức lý trí này, thường xuyên trì hoãn làm những việc quan trọng nhất mà lại dành quá nhiều thời gian cho những việc vô ích. Hành vi này cho thấy một lớp nhận thức bị “ngược”.
- Lập kế hoạch và lên lịch (Planning and scheduling): Tư duy dài hạn, xác định mục tiêu, thiết kế ngược (reverse engineering), chia nhỏ công việc (chunking), lên lịch và giao phó.
- Ra quyết định (Decision making): Nhanh chóng thu thập thông tin liên quan, thực hiện các đánh đổi và quyết định những gì cần làm.
- Cấu trúc và tổ chức (Structuring and organizing): Phân loại, định nghĩa, dán nhãn, cấu trúc và tối ưu hóa mọi thứ để đạt hiệu quả tối ưu.
- Phân bổ nguồn lực (Resource allocation): Phân bổ thời gian, sự tập trung và năng lượng cho những việc quan trọng trong khi bỏ qua những việc không quan trọng.
- Nhận thức (Perception): Nhìn mọi thứ từ các quan điểm khác nhau và tổng hợp dựa trên tất cả các góc nhìn.
- Phân tích và hiểu (Analysis and understanding): Kiểm tra chi tiết các yếu tố hoặc cấu trúc của một cái gì đó để hình thành sự hiểu biết.
- Sơ đồ tư duy trực quan (Visual mapping): Hình dung thông tin bằng cách xác định các đối tượng và mối liên hệ.
- Tư duy hệ thống (Systems thinking): Hiểu biết toàn diện về các hệ thống, đầu vào, quy trình, đầu ra, phản hồi và môi trường.
- Tư duy phân kỳ và hội tụ (Divergent and convergent thinking): Suy nghĩ về nhiều con đường có thể và thu hẹp chúng để quyết định con đường tốt nhất.
Các tỷ phú cực kỳ giỏi ở lớp nhận thức lý trí này. Khả năng giải quyết vấn đề của họ nhanh chóng và dứt khoát. Họ cũng rất giỏi trong việc ưu tiên, biết cách từ chối những việc không quan trọng và tập trung vào những điều cốt yếu. Họ có khả năng nhận diện khuôn mẫu một cách dễ dàng trong hành vi của bản thân, trong cuộc sống, trong kinh doanh, trong dữ liệu quảng cáo, tài khoản, và cách ngành công nghiệp đang phát triển. Những người thành công tột bậc, đặc biệt là tỷ phú, có khả năng nhận thức cực kỳ cao, nắm bắt được các chi tiết và nhìn thấy những điều mà người khác không thể thấy, gần như có “tầm nhìn X-quang”. Điều này không phải bẩm sinh mà có thể rèn luyện được thông qua luyện tập.
Chương 3: Lớp 3 – Nguyên tắc Kinh doanh (Business Principles)
Nguyên tắc Kinh doanh là những niềm tin, quy tắc hoặc giá trị cơ bản đại diện cho những gì đáng mong muốn và tích cực cho doanh nghiệp và những người trong đó. Các nguyên tắc kinh doanh cùng nhau hình thành một triết lý. Đây là lớp mà trí óc bắt đầu đi vào các khía cạnh liên quan đến kinh doanh.
Consulting.com có cách suy nghĩ khác về kinh doanh, coi đó là một môn khoa học phân tích, định lượng và giống “kỹ thuật” hơn là “lôi cuốn”. Họ ưu tiên giá trị và kết quả, không phải sự phổ biến xã hội. Consulting.com dạy học viên triết lý kinh doanh độc đáo của mình và cho phép họ áp dụng hoặc chỉnh sửa để phù hợp hơn với niềm tin và triết lý cá nhân.
Triết lý kinh doanh của Consulting.com được xây dựng trên 15 nguyên tắc:
- Chọn một phân khúc thị trường (Pick a niche): Tìm một lĩnh vực bạn quan tâm, tập trung vào nó và hiểu rõ hơn bất kỳ ai khác.
- Giải quyết một vấn đề (Solve a problem): Xác định một vấn đề phổ biến và gây khó khăn mà phân khúc thị trường của bạn đang gặp phải, sau đó giải quyết nó bằng sản phẩm của bạn.
- Làm việc từ thị trường ngược về (Work from the market backwards): Tất cả các ý tưởng nên bắt nguồn từ thị trường của bạn, không phải từ bộ não của bạn. Bạn phục vụ họ, không phải bản thân bạn.
- Ám ảnh khách hàng (Customer obsession): Làm điều tốt nhất cho khách hàng của bạn, bởi vì đó là điều tốt nhất cho bạn, bạn chỉ chưa biết điều đó. Bất cứ khi nào phải đưa ra một quyết định hay đánh đổi, Ovens đều tự hỏi: “Học viên muốn gì? Điều gì là tốt nhất cho họ?” thay vì điều tốt nhất cho bản thân, cho công ty, cho lợi nhuận hay biên độ lợi nhuận.
- Tiêu chuẩn cao (High standards): “Tuyệt vời” là chưa đủ. Đặt ra các tiêu chuẩn cực kỳ cao và yêu cầu điều đó từ mọi người.
- Tiết kiệm (Frugality): Các hạn chế tạo ra sự tháo vát, tự chủ và sáng tạo. Làm được nhiều hơn với ít hơn.
- Kiên trì không ngừng nghỉ (Relentless grit): Một số người làm việc chăm chỉ hơn, một số thông minh hơn, một số lâu hơn. Consulting.com làm cả ba cùng một lúc.
- Tập trung cao độ (Laser focus): Giữ vững trọng tâm chính và loại bỏ dứt khoát mọi sự xao nhãng.
- Dốc toàn lực (Go all in): Toàn tâm toàn ý hoặc rút lui hoàn toàn. Không có nửa vời, không có kế hoạch B. Suy nghĩ nhỏ là lời tiên tri tự ứng nghiệm.
- Giá trị > danh tiếng (Value > fame): Kinh doanh là trò chơi giải quyết vấn đề, thêm giá trị và được trả tiền. Danh tiếng không phải là kinh doanh.
- Tư duy khoa học (Think scientifically): Suy luận từ các nguyên lý đầu tiên (first principles) như một nhà khoa học hoặc kỹ sư. Sử dụng dữ liệu, kiểm tra và lặp lại mọi thứ. Điều này có nghĩa là chia nhỏ vấn đề thành các thành phần cấu thành, phân tích từng phần, cân nhắc tất cả và sau đó tìm cách tốt nhất để lắp ráp lại chúng nhằm đạt được kết quả tối ưu.
- Cạnh tranh là dành cho những kẻ thua cuộc (Competition is for losers): Sự khác biệt là tất cả, khoảnh khắc bạn trông giống như những người khác, bạn đã chết.
- Hệ thống hóa và đo lường mọi thứ (Systemize and measure everything): Suy nghĩ theo hệ thống: Đầu vào, quy trình, đầu ra và phản hồi. Đo lường và tối ưu hóa mọi thứ.
- Dòng tiền hơn lợi nhuận (Cashflow over profits): Dòng tiền quan trọng hơn lợi nhuận và thu nhập. Tìm cách tăng dòng tiền, không phải lợi nhuận. Sam Ovens lại quan tâm đến dòng tiền và đặc biệt là dòng tiền tương lai dài hạn. Ông cho rằng việc chỉ tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn có thể khiến doanh nghiệp dễ bị tấn công bởi các đối thủ chấp nhận lợi nhuận thấp hơn, đồng thời phải trả nhiều thuế hơn, kém hiệu quả và không đầu tư đủ vào nghiên cứu và phát triển.
- Tất cả là về dài hạn (It’s all about the long-term): Hy sinh ngắn hạn để đạt được thành công dài hạn. Kinh doanh là một cuộc chạy marathon, không phải một cuộc chạy nước rút. Nếu một thứ có thể kiếm ít tiền hơn trong năm nay nhưng nhiều tiền hơn trong 3, 5, 10 năm tới, ông sẽ chọn giải pháp dài hạn.
Những nguyên tắc kinh doanh này không chỉ là lời nói suông mà là kim chỉ nam định hướng mọi hoạt động và quyết định trong doanh nghiệp. Cách tư duy này dẫn đến những hành vi “bất thường” – bỏ qua những gì nhiều người ám ảnh và tập trung vào những gì ít người chú ý, giống như một nhà khoa học phân tích các nguyên lý cấu thành hơn là một người theo xu hướng thời trang.
Phần 2: Ứng dụng và Thực thi – Các lớp bên trên
Khi đã có nền tảng vững chắc về nhận thức tinh thần, lý trí và nguyên tắc kinh doanh, chúng ta mới bắt đầu đi vào các lớp liên quan đến việc ứng dụng kiến thức và thực thi trong thế giới kinh doanh thực tế.
Chương 4: Lớp 4 – Các lĩnh vực Kinh doanh (Business Disciplines)
Các lĩnh vực Kinh doanh là các nhánh kiến thức cụ thể liên quan đến các chức năng kinh doanh như: bán hàng, marketing, sản phẩm, vận hành (operations), kế toán, pháp lý, hỗ trợ và quản lý.
Vấn đề của hệ thống giáo dục hiện nay (các trường đại học, v.v.) là họ không dạy bất kỳ lớp nào ở nền tảng (nhận thức tinh thần, nhận thức lý trí, nguyên tắc kinh doanh), mà chỉ dạy mọi người một trong các lĩnh vực kinh doanh này. Điều này tạo ra những “người lao động chỉ có một kỹ năng duy nhất” (single-skilled workers), những người dễ dàng bị “ăn thịt” trong kinh doanh.
Trong khi đó, Sam Ovens chỉ ra rằng những tỷ phú và người thành công thực sự là những người “full-stack” và đa ngành (multi-disciplined). Họ có kiến thức sâu rộng về nhiều lĩnh vực khác nhau. Consulting.com dạy học viên nhiều lĩnh vực để họ có thể tự mình khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp một cách nhanh chóng, mà không cần thuê nhà thầu hoặc nhân viên. Họ tạo ra các “doanh nhân đa năng” (polymath entrepreneurs) – những người đa lĩnh vực và có sức mạnh của 30 người trong một. Mục tiêu là giúp bạn sản xuất vượt trội 30 người trong 1/3 thời gian.
Sam Ovens đã trải nghiệm điều này trong hành trình của mình: ông bắt đầu với marketing, sau đó nhận ra mình cần biết bán hàng, rồi cần phát triển sản phẩm, rồi cần kế toán để quản lý tài chính, rồi thuế, và cứ thế. Nhiều người tin rằng có thể thuê người khác để làm những việc đó, nhưng Ovens cảnh báo rằng những người có một kỹ năng duy nhất thường không đủ giỏi. Họ chỉ nhìn thấy phần nhỏ của bức tranh mà họ chuyên môn, không thấy được sự liên kết với các phần khác của doanh nghiệp, và do đó đưa ra những lời khuyên kém cỏi. Kết quả là bạn không thể thực sự tin tưởng hay dựa dẫm vào họ.
Kinh nghiệm của Ovens cho thấy ông phải tự học gần như mọi thứ: kế toán (cả tiền mặt và dồn tích), thuế, luật, cấu trúc công ty đa quốc gia, marketing, bán hàng, phát triển sản phẩm, thống kê, phân tích, tối ưu hóa tỷ lệ chuyển đổi, và cả các chức năng quản lý như tuyển dụng, xây dựng văn hóa công ty, tạo động lực và kế hoạch bồi thường. Việc này đã mang lại cho ông kiến thức sâu rộng và khả năng nhìn thấy sự kết nối giữa mọi bộ phận của doanh nghiệp, cũng như nhanh chóng khắc phục sự cố và giải quyết vấn đề.
Một người có trí óc “full-stack” và đa ngành có thể làm công việc của 30 người và di chuyển nhanh hơn 100 lần so với một nhóm 30 người. Các tỷ phú thường là những cá nhân dạng chữ T (“t-shaped”): họ có kiến thức rộng về nhiều lĩnh vực nhưng lại có sự chuyên sâu đến mức ám ảnh vào một lĩnh vực cụ thể nào đó. Tuy nhiên, để chuyên sâu vào một thứ, họ vẫn cần hiểu tất cả những thứ khác.
Các doanh nghiệp tạo ra giá trị cho con người thông qua nhiều bộ phận liên kết với nhau. Nếu bạn muốn bắt đầu một doanh nghiệp, bạn cần biết các bộ phận khác nhau và cách chúng liên kết với nhau; nếu bạn chỉ biết một phần duy nhất, đó là cách để có được một công việc tại một tập đoàn, chứ không phải cách để tạo ra một doanh nghiệp và thêm giá trị cho thế giới.
Dưới đây là một số lĩnh vực kinh doanh bạn sẽ học trong các khóa học của Consulting.com:
- Kiến thức cơ bản về kinh doanh (Business fundamentals): Chọn một phân khúc thị trường, xác định vấn đề, tìm kiếm cơ hội, xác thực thị trường, định giá.
- Phát triển sản phẩm (Product development): Thiết kế, cung cấp và cải thiện các sản phẩm khác biệt mà khách hàng yêu thích.
- Marketing: Thu hút sự chú ý, tạo ra sự quan tâm, khách hàng tiềm năng, cuộc hẹn và những người mua hàng tiềm năng sẵn sàng mua.
- Bán hàng (Sales): Các cuộc gọi bán hàng, kịch bản, thuyết phục có đạo đức, xử lý phản đối và chốt giao dịch trong một cuộc gọi duy nhất.
- Trang web và kênh bán hàng (Websites and funnels): Tự tạo trang web, trang đích và kênh bán hàng, tốt hơn các chuyên gia và miễn phí.
- Kế toán, pháp lý và thuế (Accounting, legal and tax): Thành lập công ty, cấu trúc hiệu quả, làm sổ sách, hợp đồng và thuế.
- Vận hành (Operations): Cách quản lý toàn bộ doanh nghiệp của bạn như một cỗ máy. Hệ thống hóa và tối ưu hóa để đạt hiệu quả tối ưu.
- Quản lý và tuyển dụng (Management and hiring): Cách thuê nhà thầu và nhân viên, quản lý, văn hóa, theo dõi hiệu suất.
- Quảng cáo PPC và CRO (PPC advertising and CRO): Quảng cáo Facebook, thử nghiệm, mở rộng quy mô, thử nghiệm phân tách, tối ưu hóa tỷ lệ chuyển đổi, thống trị thị trường.
- Mở rộng quy mô (Scaling): Cách mở rộng từ 3 khách hàng lên 50 triệu đô la/năm với tốc độ chóng mặt bằng hệ thống và tự động hóa.
- Hệ thống và tự động hóa (Systems and automation): Cách tạo và tối ưu hóa các hệ thống hiệu quả, tận dụng công nghệ và tự động hóa máy móc.
- Chiến lược (Strategy): Cách thống trị thị trường của bạn bằng chiến lược và chiến thuật “chiến tranh bất đối xứng” chưa từng thấy trong kinh doanh.
Chương 5: Lớp 5 – Quy trình và Công cụ (Business Processes)
Đây là lớp trên cùng, nơi chứa các kỹ năng, quy trình và công cụ cụ thể. Các quy trình kinh doanh là tập hợp các hành động hoặc bước được thực hiện để đạt được một kết quả cụ thể. Mỗi lĩnh vực kinh doanh (discipline) có nhiều quy trình kinh doanh nằm trên đó. Hãy coi chúng như các hướng dẫn từng bước, giống như một công thức nấu ăn, nhưng áp dụng cho mọi thứ!
Ví dụ, marketing là một lĩnh vực kinh doanh nơi bạn hiểu lý thuyết về cách nó hoạt động. Nhưng để thực sự thực hiện marketing thành công, bạn cần biết các hướng dẫn từng bước của việc tạo quảng cáo, điều chỉnh ngân sách, đo lường KPI, khắc phục lỗi, v.v.. Hầu hết các khóa học trực tuyến dạy lý thuyết cấp cao với hướng dẫn mơ hồ về cách thực hiện lý thuyết trong thế giới thực, điều này khiến học viên không biết cách thực hiện những gì họ biết để đạt được kết quả.
Đây là những “vàng vụn” mà hầu hết mọi người chỉ muốn học. Họ chỉ muốn học cách sử dụng trình chỉnh sửa quảng cáo trên Facebook, hoặc một quy trình cụ thể nào đó. Tuy nhiên, Sam Ovens nhấn mạnh rằng nếu bạn chỉ biết cách thực hiện một quy trình cụ thể, bạn gần như vô dụng. Điều gì sẽ xảy ra khi quy trình đó bị lỗi? Bạn sẽ bế tắc vì bạn không hiểu lĩnh vực mà quy trình đó dựa vào, không hiểu các nguyên tắc mà quy trình đó được tạo ra, không biết cách ưu tiên hay giải quyết vấn đề, và thậm chí không đủ nhận thức để nhận ra rằng quy trình đó đã ngừng hoạt động. Bạn sẽ chỉ tiếp tục thực hiện nó mà không nhận ra rằng nó không hiệu quả.
Ngược lại, một người có nền tảng vững chắc ở các lớp bên dưới, khi học cách chạy quảng cáo Facebook, họ sẽ nhìn thấy tất cả các mối liên hệ. Họ sẽ nghĩ: “Quảng cáo Facebook sẽ ảnh hưởng đến báo cáo lãi lỗ (P&L) và bảng cân đối kế toán như thế nào? Nó liên quan đến bán hàng, phát triển sản phẩm ra sao?”. Phong cách và phương pháp của họ khi chạy quảng cáo Facebook sẽ bị ảnh hưởng sâu sắc bởi các lớp thấp hơn, vì mỗi lớp trên đều thừa hưởng mọi thứ từ các lớp bên dưới. Họ không chỉ thấy “những con chữ” mà là một hệ thống liên kết phức tạp.
Consulting.com dạy học viên bức tranh lớn, chi tiết và mọi lớp ở giữa. Các khóa học của họ chỉ cho bạn cách khởi nghiệp và phát triển một doanh nghiệp có lợi nhuận với các hướng dẫn chi tiết đến mức bạn cần bấm nút nào và viết từ nào.
Dưới đây là một số quy trình bạn sẽ học trong các khóa học của Consulting.com:
- Tìm một phân khúc thị trường bạn quan tâm (Finding a niche you’re interested in): Hướng dẫn cách khám phá một phân khúc thị trường phù hợp với sở thích của bạn.
- Thực hiện nghiên cứu thị trường (Conducting market research): Hướng dẫn cách nghiên cứu phân khúc thị trường của bạn trực tuyến, qua điện thoại và trực tiếp.
- Đặt tên và thành lập doanh nghiệp của bạn (Naming & incorporating your business): Hướng dẫn cách đặt tên doanh nghiệp, thành lập và bắt đầu kinh doanh.
- Cách có được khách hàng một cách tự nhiên (How to get clients organically): Hướng dẫn cách có được khách hàng bằng email lạnh, Facebook, LinkedIn và thư.
- Thiết lập tên miền và trang web của bạn (Setting up your domain and website): Hướng dẫn cách thiết lập tên miền và trang web của bạn nhanh chóng và miễn phí.
- Chốt giao dịch chỉ bằng một cuộc điện thoại (Closing deals with a single phone call): Hướng dẫn cách chuyển đổi khách hàng tiềm năng thành khách hàng bằng một kịch bản 45 phút.
- Tạo kênh bán hàng chuyển đổi (Creating funnels that convert): Hướng dẫn từng bước, mẫu, phần mềm và quy trình làm việc để tạo kênh bán hàng marketing.
- Tạo quảng cáo Facebook (Creating Facebook ads): Hướng dẫn, mẫu, công cụ và phần mềm để tạo quảng cáo Facebook đẳng cấp thế giới thực sự thống trị.
- Tuyển dụng và quản lý nhà thầu (Hiring and managing contractors): Hướng dẫn, mẫu, câu hỏi phỏng vấn, phần mềm và hệ thống để thuê và quản lý một đội ngũ.
- Tự động hóa marketing tinh vi (Sophisticated marketing automation): Hướng dẫn, mẫu có thể tải xuống và phần mềm để tạo ra các hệ thống tự động hóa hàng đầu thế giới.
- Kế toán, dòng tiền và tài chính (Accounting, cashflow and finance): Hướng dẫn, công cụ, phần mềm và hệ thống để làm sổ sách, tối đa hóa lợi nhuận, biết các chỉ số hiệu suất chính (KPIs) của bạn.
- Cấu trúc và mở rộng quy mô doanh nghiệp của bạn (Structuring & scaling your business): Hướng dẫn, sơ đồ tổ chức, chiến lược tuyển dụng và hệ thống quản lý để phát triển nhanh chóng một đội ngũ.
Phần 3: Tổng hợp và Tầm quan trọng của Tư duy Full-Stack
Chương 6: Sức mạnh tổng hợp của các lớp
Khái niệm “full-stack” giải thích tại sao hai người có thể tiếp cận cùng một thông tin nhưng lại nhận được những kết quả khác nhau một cách đáng kinh ngạc. Người trở thành tỷ phú từ thông tin đó là bởi vì họ có khả năng nhìn thấy tất cả các mối liên hệ, họ có những nền tảng vững chắc để tiếp nhận thông tin, áp dụng nó vào các khía cạnh khác nhau và thực thi nó thành một doanh nghiệp hoặc một thứ gì đó hoạt động hiệu quả. Ngược lại, người kia chỉ thấy “những con chữ”, không thể kết nối các khái niệm với nhau.
Sam Ovens chỉ ra rằng người có trí óc “full-stack” khi học cách chạy quảng cáo Facebook, họ sẽ suy nghĩ về cách quảng cáo đó ảnh hưởng đến báo cáo lãi lỗ, bảng cân đối kế toán, cách nó liên quan đến bán hàng và phát triển sản phẩm. Phong cách và phương pháp của họ sẽ bị ảnh hưởng sâu sắc bởi các lớp thấp hơn vì mỗi lớp trên thừa hưởng mọi thứ từ các lớp bên dưới. Họ không chỉ thấy “những con chữ” mà là một hệ thống liên kết phức tạp.
Khi gặp vấn đề (mà vấn đề luôn phát sinh hàng ngày và liên tục), người có nền tảng yếu kém sẽ nhanh chóng nản chí và sụp đổ. Họ không thể giải quyết vấn đề, không thể tập trung và thậm chí không nhận ra vấn đề đang xảy ra. Điều này giống như việc xây nhà trên cát, khi gặp một vấn đề, mọi thứ sẽ sụp đổ.
Ngược lại, các tỷ phú có trí óc được xây dựng rất tốt, các lớp này được điều chỉnh một cách hoàn hảo. Điều này cho phép họ không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong mọi tình huống. Họ không chỉ có một phần tốt được cài đặt trên một nền tảng mục nát mà là cả một hệ thống được xây dựng vững chắc từ gốc đến ngọn.
Chương 7: Trở thành một người “Full-Stack”
Để thành công trong cuộc sống, trong kinh doanh và trong mọi nỗ lực, bạn cần phải tập trung vào việc trở thành một người “full-stack”. Điều đó có nghĩa là bạn cần phải làm việc trên tất cả các lớp của trí óc. Sam Ovens nhấn mạnh rằng mọi người đang được dạy các kỹ năng, quy trình hoặc công cụ cụ thể và cố gắng cài đặt chúng lên một nền tảng trống rỗng, dẫn đến không có kết quả. Họ không muốn nhìn vào các lớp bên dưới vì nghĩ rằng đó là những điều “mơ hồ” hoặc không quan trọng, chỉ muốn tìm “những mẩu vàng kỹ thuật”. Nhưng như Ovens đã chỉ ra, những “mẩu vàng thực sự” nằm ở các lớp nền tảng. Nếu không có những nền tảng này, bạn sẽ không thể đạt được điều gì, hoặc nếu có, nó cũng sẽ ngắn ngủi, bạn sẽ tự phá hoại và sụp đổ ngay khi đối mặt với vấn đề.
Sam Ovens minh họa điều này bằng những ví dụ điển hình từ các lĩnh vực khác nhau:
- Michael Jordan: Một trong những cầu thủ bóng rổ đầu tiên có thể chơi tốt cả tấn công và phòng thủ, trong khi hầu hết các cầu thủ khác chỉ tập trung vào một trong hai. Anh ấy là một cầu thủ “full-stack” của bóng rổ.
- Michael Schumacher: Một trong số ít tay đua Công thức 1 vừa là thợ máy, thường xuyên làm việc trong xưởng với các thợ máy của mình, hiểu rõ từng chi tiết của chiếc xe. Anh ấy có thể ra khỏi đường đua và yêu cầu điều chỉnh hỗn hợp nhiên liệu, bản đồ nhiên liệu, áp suất lốp với độ chính xác cao. Anh ấy là một tay đua “full-stack” của Công thức 1.
Những ví dụ này cho thấy, dù trong bất kỳ lĩnh vực nào, việc trở thành một người “full-stack” – tức là hiểu rõ mọi lớp, mọi khía cạnh và sự liên kết của chúng – là con đường để trở nên đặc biệt và vượt trội.
Phương pháp giáo dục của Consulting.com đã chứng minh hiệu quả qua các con số ấn tượng:
- 20.000 học viên đang hoạt động.
- 690 triệu đô la doanh thu do học viên tạo ra.
- 52 học viên trở thành triệu phú.
- 4.9 sao từ 3.414 đánh giá khách hàng, trong đó 22% đánh giá có từ “love”.
Những kết quả này là minh chứng cho việc phương pháp giáo dục phi tuyến tính, tập trung vào việc xây dựng trí óc “full-stack”, có thể tạo ra những tác động thực sự trong thế giới kinh doanh.
Kết luận: Xây Dựng Trí Óc Của Bạn Để Thành Công Bền Vững
Trong thế giới hiện đại, nơi thông tin tràn ngập và các khóa học hứa hẹn những “phím tắt” đến thành công, điều cốt lõi vẫn là nền tảng bên trong mỗi con người. Việc chỉ học các kỹ năng bề mặt mà bỏ qua cấu trúc nền tảng của tư duy là con đường dẫn đến sự thất bại hoặc thành công ngắn ngủi.
Để đạt được thành công bền vững và vượt trội trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, bạn cần phải tập trung vào việc trở thành một người “full-stack”. Điều đó có nghĩa là bạn cần phải làm việc trên:
- Nhận thức của bạn: Tăng cường tự nhận thức, điều chỉnh bản sắc và hệ thống niềm tin của bạn.
- Nhận thức lý trí của bạn: Nâng cao khả năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, ưu tiên và nhận diện khuôn mẫu.
- Phát triển các nguyên tắc của bạn: Xây dựng triết lý và giá trị cốt lõi của bạn về mọi thứ, đặc biệt là kinh doanh.
- Học hỏi các lĩnh vực khác nhau: Mở rộng kiến thức của bạn vượt ra ngoài một kỹ năng duy nhất, bao gồm kế toán, marketing, bán hàng, phát triển sản phẩm, quản lý và nhiều hơn nữa.
Việc xây dựng một trí óc “full-stack” là một hành trình đòi hỏi sự cam kết, nỗ lực và kiên trì không ngừng nghỉ. Nhưng nó chính là con đường để bạn có thể nhìn thấy thế giới rõ ràng hơn, đưa ra những quyết định tốt hơn, thực hiện những hành động hiệu quả hơn, và cuối cùng, đạt được cấp độ thành công mà bạn hằng mong muốn.
Hãy tưởng tượng trí óc của bạn như một cây cổ thụ khổng lồ. Các kỹ năng và công cụ cụ thể (như chạy quảng cáo Facebook) giống như những quả trên cây – chúng dễ thấy và được nhiều người khao khát. Tuy nhiên, sự sống còn và khả năng sinh trái của cây phụ thuộc vào thân cây vững chắc (các lĩnh vực kinh doanh), rễ sâu (nguyên tắc kinh doanh và nhận thức lý trí), và đất đai màu mỡ nơi nó mọc lên (nhận thức tinh thần). Nếu đất không tốt hoặc rễ không sâu, cây sẽ yếu ớt, dễ đổ và khó có thể ra quả bền vững. Để cây phát triển mạnh mẽ và cho nhiều trái, bạn cần phải chăm sóc toàn bộ hệ thống từ gốc đến ngọn, biến trí óc của mình thành một hệ sinh thái “full-stack” kiên cường và thịnh vượng.