Này mọi người, hãy tập trung vào đây. Tôi biết bạn đang khao khát những chiến thuật bóng bẩy — kịch bản bán hàng, chiến lược tiếp cận khách hàng. Nhưng nếu bạn bỏ qua những kiến thức nền tảng này, bạn sẽ thất bại.
Hầu hết mọi người đều nghĩ cuộc sống vận hành theo luật Nhân Quả đơn giản: Hành động tạo ra Hậu quả (Cause -> Effect). Nếu bạn thực hiện cuộc gọi lạnh (cold call), bạn sẽ có doanh số. Nếu bạn chạy quá tốc độ, bạn sẽ vào tù.
Nhưng đây mới là điều then chốt mà không ai hiểu: Hành động có hậu quả, nhưng HẬU QUẢ LẠI CÓ HẬU QUẢ.
Và hậu quả của hậu quả LẠI có hậu quả… đến VÔ TẬN (♾️).
Đây chính là Hậu Quả Bậc Hai (Second Order Consequences).
Nếu bạn học cách tư duy bằng Hậu quả Bậc Hai, bạn sẽ vượt qua phần lớn người khác trong cuộc sống và trở nên rất thành công. Đây là cách các tỷ phú và những thiên tài thực sự thông minh trong kinh doanh hoặc khoa học vận hành.
1. Mọi Hành động Đều Thiết lập Quỹ đạo (Trajectories)
Mỗi hành động cá nhân bạn thực hiện, dù tầm thường đến đâu, sẽ khởi động một phản ứng dây chuyền các hậu quả xuyên thời gian (trong tương lai) và sẽ quyết định cuộc sống của bạn sẽ kết thúc như thế nào. Nó còn được gọi là hiệu ứng cánh bướm (butterfly effect).
Hành động của bạn thiết lập các Quỹ đạo (Trajectories):
- Quỹ đạo Tích cực: Giúp bạn tiến bộ từ mức cơ sở (Baseline – tình hình hiện tại) hướng tới Mục tiêu (Goal) của mình ($10k/tháng, trở thành triệu phú, khỏe mạnh).
- Quỹ đạo Tiêu cực: Khiến bạn thụt lùi khỏi mức cơ sở hướng tới địa ngục (hell), sự hỗn loạn và vực thẳm.
Chuỗi sự kiện này vận hành theo trình tự: Hành động ban đầu kích hoạt Hậu quả bậc một (First Order Consequence). Hậu quả đó trở thành Nguyên nhân để tạo ra Hậu quả bậc hai, và cứ thế tiếp diễn (Consequence Maps).
Câu chuyện về Tin nhắn Facebook 7 năm trước
Tôi sẽ cho bạn một ví dụ cá nhân.
Cách đây 7 năm, tôi nhận được một tin nhắn trên Facebook Messenger từ một người tên là Bodwin Borgens (Bo). Anh ấy cố gắng bán cho tôi một số dịch vụ phễu (funnel) của agency. Tôi đã mua chúng – đó là quyết định tốt nhất tôi từng đưa ra.
Tôi thêm Bo vào một nhóm chat với các chủ agency khác. Tôi bắt đầu nói chuyện với Bo. Sau đó, tôi bắt đầu làm các cuộc gọi bán hàng (sales call) cho anh ấy, và anh ấy làm dịch vụ cho tôi.
Hãy áp dụng bảy năm vào phương trình đó. Bây giờ, chúng tôi có một trong những doanh nghiệp thông tin lớn nhất trong lĩnh vực này, kiếm hàng chục triệu đô la. Mọi chuyện chỉ bắt đầu từ MỘT tin nhắn Facebook.
Đó là cách thế giới vận hành. Mọi thứ đều xảy ra có lý do.
2. Lập Bản đồ Hậu quả (Consequence Maps) ☄️ 🗺️
Hậu quả hiếm khi chỉ là thay đổi tuyến tính (một nguyên nhân -> một kết quả). Điều thường xảy ra là một nguyên nhân tạo ra rất nhiều kết quả, và những kết quả đó tạo ra rất nhiều kết quả khác.
Chúng ta có thể lập bản đồ các quyết định tồi tệ, ngu ngốc.
Ví dụ Tiêu cực: Xbox Giáng sinh
Hãy xem Bản đồ Hậu quả này cho một hành động ban đầu tồi tệ: “Nhận Xbox vào dịp Giáng sinh”. (Bạn có thể thay thế Xbox bằng bất kỳ hành động tiêu cực nào: tải TikTok, thử ma túy lần đầu, hoặc thậm chí là gọi một chiếc burger).
- Hành động Ban đầu: Chơi Xbox.
- Hậu quả Bậc một: Chơi nhiều giờ hơn -> Hủy hoại nhịp sinh học.
- Hậu quả Bậc hai: Hủy hoại nhịp sinh học -> Ngủ dậy muộn. Ngủ dậy muộn -> Bạn gái giận dữ hơn vì bạn đi ngủ lúc 4 giờ sáng.
- Phản hồi Vòng lặp: Bạn gái giận dữ -> Bạn muốn ở nhà chơi nhiều hơn để tránh đối mặt. Chơi nhiều hơn -> Nhịp sinh học tệ hơn.
Tất cả những điều này tạo ra một mạng lưới hỗn loạn và mớ hỗn độn tuyệt đối mà bạn cần phải học cách dọn dẹp.
Ví dụ Tích cực: Đăng ký đi Gym
Bây giờ, hãy nhìn vào mặt tích cực: Bản đồ Hậu quả cho “Đăng ký đi gym”.
- Hành động Ban đầu: Đăng ký đi gym.
- Hậu quả Bậc một: Tập luyện nhiều hơn -> Cảm thấy tốt hơn -> Cải thiện sức khỏe tinh thần.
- Hậu quả Bậc hai: Sức khỏe tinh thần cải thiện -> Tự tin tăng lên. Tự tin tăng lên -> Bạn thực sự tiếp cận một cô gái lần đầu tiên trong đời.
- Hậu quả Bậc ba: Hẹn hò với cô gái đó -> Cô ấy thành vợ bạn -> Bạn có 4 đứa con và 9 đứa cháu.
Tất cả chỉ vì bạn đi tập gym! Rõ ràng là việc tiếp cận cô gái đó xảy ra vì sự tự tin tăng lên, mà sự tự tin tăng lên là nhờ sức khỏe tinh thần cải thiện. Mọi con đường đều dẫn đến Rome.
3. Hành động Nuôi dưỡng (Feeder Actions) – Con Thú Đói Khát 🍼🤹🏻
Những Bản đồ Hậu quả Bậc Hai này giống như một con thú đói khát. Chúng cần được nuôi dưỡng, và thứ nuôi dưỡng chúng chính là thói quen hàng ngày của bạn. Đây được gọi là Hành động Nuôi dưỡng (Feeder Actions).
- Nếu bạn đang ở quỹ đạo tiêu cực, hành động nuôi dưỡng là: chơi Xbox hàng ngày.
- Nếu bạn đang ở quỹ đạo tích cực, hành động nuôi dưỡng là: đi gym, tiếp cận khách hàng tiềm năng (cold outreach).
Vấn đề là gì? Hầu hết mọi người đang nuôi dưỡng tấm bản đồ khốn khổ của họ mà không hề nhận ra.
Trì hoãn Sự Thỏa mãn
Các hành động thiết lập quỹ đạo tích cực thường mang lại đau đớn ngay lập tức nhưng niềm vui sau này (Delayed Gratification).
Ví dụ: Bạn có ăn một món ăn vặt đầy chất béo bây giờ không? Nó sẽ ngon miệng ngay lập tức, nhưng 4 giờ sáng bạn sẽ cảm thấy khó chịu. Hay bạn ăn salad ngay bây giờ? Nó hơi dở, nhưng bạn sẽ không phải chịu đau khổ sau này.
Thành công trong kinh doanh chính là định nghĩa của sự trì hoãn thỏa mãn.
Triết gia Jordan Peterson từng nói: “Các hành động của chúng ta vọng lại vào cõi vĩnh hằng”. Những quyết định bạn đưa ra ngay bây giờ sẽ quyết định toàn bộ quỹ đạo tương lai của vũ trụ theo một cách rất nhỏ.
🚨 Hành động Cần làm (Action Item)
Bây giờ, hãy tìm ra hành động nuôi dưỡng tồi tệ nhất mà bạn đang làm hàng ngày. Chắc chắn bạn có một, hoặc thậm chí năm hành động như vậy. Đưa ra quyết định loại bỏ nó, hoặc ít nhất là không làm nó vào ngày mai.
4. Stickability & Consistency (Kiên trì và Nhất quán)
Nếu bạn muốn tiến dọc theo quỹ đạo tích cực, bạn phải cô lập hành động nuôi dưỡng và lặp lại nó một cách bướng bỉnh hàng ngày.
Đôi khi, phải mất nhiều tháng lặp lại hành động nuôi dưỡng này để kích hoạt Hậu quả Bậc Hai và phản ứng dây chuyền. Vũ trụ sẽ thử thách bạn.
Hãy nhìn vào biểu đồ tăng trưởng theo cấp số nhân (exponential growth):
- Trong một khoảng thời gian RẤT LỚN ban đầu, bạn sẽ thấy sự tăng trưởng RẤT CHẬM, đau đớn, khổ sở (độ trễ – latency).
- Sau đó, đột nhiên, BÙM!, bạn đạt đến điểm khối lượng tới hạn (point of critical mass). Vòng lặp phản hồi (feedback loop) kích hoạt, và mọi thứ bay lên theo cấp số nhân.
Đây là lý do tại sao Consistency (Nhất quán) là chìa khóa thành công. Bây giờ bạn đã hiểu lý do tại sao rồi.
Sai lầm Chết người: Chuyển đổi Niche
Chìa khóa thứ hai, ít được biết đến hơn, là Stickability (Khả năng Bám sát). Bạn có thể kiên trì với những nền tảng kinh doanh của mình không?.
Mỗi khi bạn chuyển đổi mô hình kinh doanh, thị trường ngách (niche), hoặc vấn đề bạn giải quyết:
BẠN ĐẶT LẠI QUỸ ĐẠO HẬU QUẢ CỦA MÌNH VỀ ZERO (0).
Bạn đang ở trên một quỹ đạo tích cực và chỉ cần tiếp tục nuôi dưỡng hành động ban đầu. Nếu bạn chuyển sang mô hình khác, bạn đặt lại tiến trình của mình. Điều này giống như việc bạn đầu tư 10,000 đô la vào thị trường và sau 6 năm vẫn chưa giàu có, bạn rút tiền ra ngay trước khi nó đạt đến điểm khối lượng tới hạn và bay lên. Đừng ngu ngốc như vậy.
Bạn phải cho những biến số và quyết định này THỜI GIAN. Nó chỉ hoạt động với THỜI GIAN.
🚨 Hành động Cần làm (Action Item)
Hãy viết ra điều này ngay bây giờ:
“Tôi hứa với bản thân và Charlie rằng tôi sẽ kiên trì với Chương trình và khóa đào tạo này. Tôi sẽ kiên trì với Consulting (Tư vấn). Tôi sẽ kiên trì với Niche (Thị trường ngách) mà tôi chọn. Tôi sẽ kiên trì với Vấn đề mà tôi chọn để giải quyết. Tôi hiểu rằng tôi sẽ có vô số cám dỗ để chuyển sang một doanh nghiệp, niche hoặc vấn đề khác, và tôi sẽ nghi ngờ tất cả những điều này trên đường đi. Nhưng tôi sẽ không nghe theo những thứ nhảm nhí đó và tôi sẽ là người có khả năng Bám sát (Stickability) và Nhất quán cực kỳ cao”.
Hãy làm việc đó ngay bây giờ.